Un poeta, een Colombiaanse tragikomedie

Interview met Simón Mesa Soto, regisseur uit Antioquia, over zijn film “Un poeta” (Een dichter), winnaar van de Juryprijs in de sectie “Un Certain Regard” van het Filmfestival van Cannes en vertoond in Colombiaanse bioscopen.

Hoe zou u uw film “Un poeta” omschrijven?

“Un poeta” vertelt het verhaal van een man van een jaar of vijftig die bij zijn moeder woont en een beetje het zwarte schaap van de familie is. Hij is een kunstenaar die zichzelf als dichter beschouwt, maar door een existentiële crisis gaat en zich een mislukkeling voelt. Het personage heeft op zijn twintigste een paar boeken gepubliceerd en worstelt met een existentieel dilemma: welke zin heeft hij aan zijn leven gegeven? Hij heeft een enorme passie voor kunst, maar in werkelijkheid is hij werkloos en zit hij tot over zijn oren in de problemen. Zijn familie heeft vaak ruzie met hem; ze willen hem het huis uit zetten, maar zijn moeder is overbezorgd. Hij wordt gedwongen om leraar te worden op een middelbare school in Medellín, waar hij een zeer getalenteerd meisje ontmoet. Hij wil haar helpen om een groot dichteres te worden, in de hoop zo zijn eigen mislukkingen via haar goed te maken. De film blijkt een reeks avonturen te zijn die de dilemma’s van kunst en poëzie illustreren. Het is een komedie; je lacht en hebt veel plezier, maar er zijn ook tragische momenten en scènes met een grote emotionele intensiteit. De film bevindt zich op de grens tussen tragedie en komedie.

Waar kwam het idee voor “Un poeta” vandaan?

In Colombia is kunstenaar zijn een complex beroep. Ik heb veel tijd aan film besteed en heb momenten van grote frustratie en grote moeilijkheden meegemaakt. Naarmate je ouder wordt, begin je na te denken over financiële stabiliteit en zeg je tegen jezelf: “Wauw, de kunstwereld is ingewikkeld! ‘ Ongeveer vier jaar geleden maakte ik een periode van frustratie door en wilde ik die frustratie omzetten in iets speciaals. Ik zei tegen mezelf: ‘Ik ga een personage creëren dat mijn frustraties en die van ons kunstenaars belichaamt en uitdrukt. ’ Maar ik wilde dat doen door middel van komedie.

En waarom poëzie?

Ik dacht aan poëzie omdat ik lezingen had bijgewoond, ik had poëzie ontdekt in Medellín en Bogotá, en ik vond dat dichters nog dromeriger, fantasierijker en utopischer waren in hun benadering van hun kunst. Ik vond het dus heel mooi en interessant om het verhaal van een dichter te vertellen. Via deze dichter heb ik ook al mijn dilemma’s als kunstenaar gekanaliseerd, maar ik wilde dat het een film zou worden die leuk was om te maken en om naar te kijken. Tijdens het filmen hebben we veel gelachen. Ik wilde weer aansluiting vinden bij de bruisende wereld van de cinema, bij komedie en lachen, en lachen om mezelf als kunstenaar en om al het andere. Zo ontstond het verhaal en het scenario dat ik in de loop van meerdere jaren heb geschreven. Ik heb alles gedaan met een geweldig team. We hebben veel gelachen tijdens de opnames. Het is ongelooflijk dat zo’n persoonlijk werk zoveel mensen kan raken. En dat komt omdat wij ook met deze dilemma’s worstelen.

Hoe werd de film onthaald?

Ik denk dat de kijkers erg ontroerd de bioscoopzaal hebben verlaten. En velen hebben hem al gezien. We waren trouwens de op één na meest winstgevende film in de Colombiaanse box office afgelopen weekend, op de dag van de release. Dat heeft ons erg verrast, en we hebben berichten ontvangen van mensen die diep geraakt waren door de film. We voelden een echte vreugde en een magische mond-tot-mondreclame rond de film.

Uw vorige filmprojecten waren heel anders dan “Un poeta”. Wat vond u ervan om het risico te nemen om een komedie te maken in Colombia?

Mijn andere films hebben een heel andere toon, en ik wilde de boel een beetje opschudden, weer aansluiten bij die passie, bij die 20-jarige jongeman die begon met films maken en die nog steeds die vonk heeft. Ik wilde dat die vonk zou groeien door middel van een zeer ongebruikelijke film, maar ik wilde ook dat hij twee werelden zou verenigen: een film met sterke cinematografische waarden, maar die de dialoog met het publiek niet vergeet en een bijzondere en unieke humor biedt. Een humor die ook melancholisch is. En bovenal een zeer vrije film, die uit vele bronnen put, als een spel. Voor mij ging het erom dat ik me niet afvroeg waarom ik het deed, maar dat ik, voorbij mezelf, mijn verlangens en het team, iets speciaals wilde creëren.

Hoe is de hoofdpersonnage gekozen?

De hoofdpersonnage moest oorspronkelijk een professionele acteur zijn, dus hebben we een zeer lange casting georganiseerd. We hebben veel professionele acteurs ontmoet, maar we hebben ook gezocht naar mensen uit dezelfde artistieke en poëtische wereld: schrijvers, muzikanten, leraren en dichters. Tijdens deze zoektocht stuurde een vriend me het profiel van een van zijn familieleden, Ubeimar Ríos. We hebben hem een auditie laten doen, en op het eerste gezicht leek hij niet bij het personage te passen. Het duurde even voordat ik besefte dat Ubeimar de dichter was. Maar gaandeweg leerde ik hem kennen, en zijn persoonlijkheid en manier van spreken wekten veel empathie bij mensen op. Hij is geen acteur, maar hij heeft het talent om voor de camera te staan en het personage echt tot leven te brengen. En hij heeft iets prachtigs gedaan, iets wat ik niet had verwacht: hij heeft het personage dat ik in gedachten had lichtjes aangepast en zijn eigen Óscar Restrepo gecreëerd. Mensen herkennen hem in hun kennissen, in hun familie, in hun ooms. Die beslissingen die je neemt, waarvan je in het begin niet weet of ze goed of fout zijn, dat zijn risico’s, maar uiteindelijk raken ze mensen. Nu zien ze hem, houden ze van hem, omhelzen ze hem en zijn ze ontroerd door hem. Dat is echt prachtig.

Een ander zeer ontroerend personage is Yurlady, de jonge studente die gedichten schrijft. Hoe is zij ontstaan? Wat vertegenwoordigt zij?

Yurlady vertegenwoordigt voor mij veel mensen; zij vertegenwoordigt iedereen die gevoelig is voor de schoonheid van poëzie. Voor mij was Yurlady in zekere zin pure kunst. Want vaak, wanneer je films maakt of kunst creëert, raak je in de loop der jaren verwijderd van de essentie ervan. Door commerciële mechanismen of de industrialisering van de kunst moet je altijd deze Yurlady behouden, dit gevoel dat je zo diep verbindt met kunst, met cinema, met de reden waarom je er zo van houdt.

Wanneer een film uitkomt en opvalt op festivals, wordt het werk achter de schermen enigszins verwaarloosd. Hoe hebben jullie de financiering voor deze film rond gekregen?

De release van een film is inderdaad een van de kortste periodes: festivals en bioscoopvertoningen gaan erg snel in vergelijking met al het voorbereidende werk. Dat duurt jaren. Sinds 2021 schrijven we het scenario en zijn we op zoek naar financiering. Dat is het meest vervelende deel van het maken van een film, want het duurt twee of drie jaar om middelen te vinden en mensen te benaderen. We hadden een budget nodig om een zeer complex scenario met veel facetten en een grote cast te kunnen realiseren. Als filmmaker moet je dus offers brengen, maar ook heel volhardend, gedisciplineerd en hardwerkend zijn. De film is ontstaan uit de frustraties die dit proces met zich meebrengt.

Heb je het plezier in het maken van films teruggevonden?

Ja, ik wilde dat het leuk zou zijn. Ik heb gelachen tijdens het schrijven en ik heb ook gelachen tijdens het filmen. Ik hou van dat contrast. Het is moeilijk, het is complex, maar het is prachtig; het is een voorrecht om films te maken. Het is vooral ongelooflijk om te zien dat dat plezier weerspiegeld wordt in het aantal bioscoopbezoekers. Naast festivals, recensies en prijzen geeft het ons het meeste voldoening dat de film het publiek aanspreekt en dat het publiek positief reageert. Ik ben erg enthousiast omdat ik het gevoel heb dat ik weer in contact kom met de jonge persoon die ik was, die met zoveel passie en enthousiasme begon met het maken van films, en het is aan jullie om die erfenis in ere te houden.

Wat is uw visie op de Colombiaanse cinema als filmmaker?

Ik geloof dat je jezelf geen grenzen moet opleggen als het gaat om het vertellen van verhalen. De grondstof van de cinema is de werkelijkheid. En de Colombiaanse werkelijkheid is veelzijdig: ze omvat drugshandelaren, dichters en alles wat daar tussenin ligt. En ik denk niet dat het een probleem is om de werkelijkheid te vertellen. Wat ik bedoel is dat we allerlei soorten verhalen moeten vertellen. Ik geloof dat de Colombiaanse cinema deze realiteit moet weerspiegelen, en dat doet ze ook. Wat we nodig hebben, is een publiek dat naar films kijkt en zich meer betrokken voelt bij zijn eigen verhalen. Als we bijvoorbeeld naar een Amerikaanse film kijken, zoals die van Martin Scorsese, een filmmaker die altijd het geweld in New York aan de kaak stelt, dan waarderen we die. En misschien waarderen we films van hier niet zozeer omdat het pijnlijker is om onze eigen realiteit te zien. Maar over het algemeen vind ik de Colombiaanse cinema erg divers. Er is een zoektocht gaande, niet alleen van mij, maar van veel mensen, om verschillende vormen en realiteiten van de Colombiaanse samenleving in de cinema te verkennen.

Interview door Sofía Gómez Piedrahíta / Lapatria / Vertaald door Kinolatino